მდებარეობა. ტერიტორია და საზღვრები

იმერეთი საქართველოს ერთ-ერთი უმთავრესი ისტორიული, ეკონომიკური, კულტურული და საგანმანათლებლო რეგიონია. მისი ფართობი 6.6 ათასი კვადრატული კმ-ია(საქართველოს ტერიტორიის 11%), მოსახლეობა - 700 ათასი კაცი (საქართველოს მოსახლეობის 16%).
  იმერეთი იყოფა ორ ნაწილად: ზემო და ქვემო იმერეთად. იმერეთის ტერიტორიაზე აღმოჩენილი არქეოლოგიური ძეგლები ადასტურებს, რომ ამ მხარეში ადამიანს ცხოვრება, ჯერ კიდევ, ქვედა პალეოლითის ხანაში დაუწყია. მათ შორისაა საკაჟიის და ჭახათის (მდ. წყალწითელას ნაპირზე), დევისხვრელის (მდ. ჩხერიმელას ნაპირზე) გამოქვაბულები, სათაფლიის მიდამოები და სხვა. საქალაქო ცხოვრების უძველესი პერიოდის არქეოლოგიური ძეგლები ნაპოვნია ქუთაისში, ვანში, ვარციხეში (როდოპოლისი), შორაპანში და სხვა. მხარის ხელსაყრელი გეოგრაფიული მდებარეობის გამო ამ ქალაქებს ოდითგანვე დიდი სტრატეგიული, ეკონომიკური და პოლიტიკური მნიშვნელობა ჰქონდა.
    იმერეთს გეოგრაფიულად ცენტრალური ადგილი უკავია საქართველოში. იგი კარგად გამოხატული ბუნებრივი საზღვრებითააა შემოფარგლული. ჩრდილოეთიდან მას რაჭა-ლეჩხუმისა და ქვემო სვანეთის მხარე ესაზღვრება (გამოყოფილია რაჭის ქედით), აღმოსავლეთიდან - შიდა ქართლი (გამოყოფილია ლიხის ქედით), სამხრეთიდან - სამცხე-ჯავახეთი (გამოყოფილია აჭარა-იმერეთის ხედით) და დასავლეთიდან გურია და სამეგრელო-ზედა სვანეთი (გამოყოფილია მდ. სუფსისა და მდ. ცხენისწყლით). იმერეთის მხარეში 12 ადმინისტრაციული ერთეულია - ხონის, თერჯოლის, ზესტაფონის, ბაღდათის, საჩხერის, ვანის, ხარაგაულის, სამტრედიის, ტყიბუის. ჭიათურის, წყალტუბოს რაიონი და ქალაქი ქუთაისი.

ისტორიული და კულტურული ძეგლები

ხონის რაიონი
ხონი – წმ. გიორგის ეკლესია – XI ს.
გორდი – დადიანების საზაფხულო რეზიდენცია XI ს.

წყალტუბოს რაიონი
ქვირიშორი – შუა საუკუნეების ციხე
ხომული – გოგლიას ციხე და ეკლესია – შუა საუკუნეების ციხე
გეგუთი – ციხე-დარბაზი – IX XI XII ს. ს.
სოფ დერჩი ნათლის ცემის ეკლესიაXI ს.
ზარათის ეკლესია XII ს.
ფარხანაყანევის ხის ეკლესია XVII ს.
ზელა ლა ქვედა მესხეთის ხის ეკლესია XVII ს.

ჭიათურის რაიონი
კაცხი – მაცხოვრის ეკლესია XI ს.
კაცხის მიდამოები – სვეტი V – VI ს. ს.
მღვიმევი – მონასტერი XII ს.
სვერი – შუა საუკუნეების ციხე
პერევისის ეკლესია XII ს.
ითხვისის ეკლესია VII-VIII ს.

ქუთაისი
ბაგრატის ტაძარი XI ს.
უქიმერიონის ციხე – ადრე შუა გვიანი საუკუნეები
ოქროს ჩარდახი XVIIს.
მწვანე ყვავილის ისტორნრიული ძეგლები-XI-XVII-XX ს.

ვანის რაიონი
ამაღლება-მაცცხოვრის ეკლესია-1619 წ.
ამაღლება მიდამოები სალომიანო-ეკლესია კანკელით შუა საუკუნეები
გადიდი ეკლესია –XIს
გორა ეკლესია ბაზილიკური ადრე შუა საუკუნეები
გშრა ციხე კოშკი თათრის ნაციხარი შუა საუკუნეები
დიხაშხო სამების ეკლესია XVI-XVIII ს.
ვანის ახვლედიანების უბანი ანტიკ5ური ხანის ნაქალაქევი.
ზედა ვანი მთავარ ანგელოზის ეკლესია XII-XIII ს.
სულორი ქვაშვეთის ეკლესია შუა საუკუნეები
შუა მთა წმ. გიორგის ეკლესია 1615 წ.

ზესტაფონის რაიონი
ზედა საქარა გუმბათიანი ეკლესია XI ს.
ზედა წევა ეკლესია XII ს.
ტაბაკინი წმ. გიორგის ეკლესია X_XI ს.
შორაპანი ციხე შუა საუკუნეები
შროშა ციხე შუა საუკუნეები
ჭალადღე თამარის ხიდი შუა საუკუნეები

თერჯოლის რაიონი
სკანდე სკანდეს ციხე ადრეული და განვითარებული შუა საუკუნეები
ჩხარის კომპლექსი-წმინდა გიორგის ეკლესია-სიმრეკლო-გალავანი. გვიანი შუა საუკუნეები
ჩხარის ოქონის მაცხოვრის ეკლესია შუა საუკუნეები.

ბაღდათის რაიონი
დიმი კოშკი XVII-XVIII ს.
ვარციხე ციხე შუა საუკუნეები
ბაღდათი ციხე შუა საუკუნეები
საირმე ეკლესია შუა საუკუნეები
ობჩა წმ. გიორგის ეკლესია შუა საუკუნეები
ობჩა ოტიას ციხე შუა საუკუნეები
წითელ ხევი დევიძეების ეკლესია X-XI ს.

ხარაგაულის რაიონი
ბაზალეთი ციხე შუა საუკუნეები
ბორითი ეკლესია გვიანი წუა საუკუნეები
გედსამანია მონასტერი განვითარებული შუა საუკუნეები
გვიბრალი მელის ციხე X_XII ს.
ვარძია განახლებლი მონასტერიXIX ს.
უბისის სამონასტრო ანსამბლიIX-XII ს.
ხანგის ციხე კოშკი-გამოქვაბული შეა საუკუნეები
ჩხერის ციხე

სამტრედიის რაიონი
ეკლესია შუა საუკუნეები
ოფეთი მთავარ ანგელოზის ეკლესია XI ს.
საჯავახო ღვთის მშობლის ეკლესია განვითარებული შუა საუკუნეები
ტოლები თამარის ციხე განვითარებული შეა საუკუნეები

საჩხერის რაიონი
არგვეთი ოქონის ეკლესია განვითარებული შუა საუკუნეები
დუმთა ეკლესია გორი ჯვარი თევზაძეების ციხე შუა და გვიანი საუკუნეები
სავანე წმ. გიორგის ეკლესია 1042 წელი
ციხე მოდი ნახე განვითარებული შუა საუკუნეები
ორეთი ეკლესია XI ს.
ჯრუჭის მონასტერი XVI ს.

ტყიბულის რაიონი
გელათის სამონასტრო ანსმბლი XII-XIII-XIV ს.
მოწამეთის სამონასტრო ანსამბლი შუა საუკუნეები
კურსები მაცხოვრის ეკლესია განვითარებული შუა საუკუნეები
ჯონიას ეკლესია X_XI ს.
ბუეთის მთავარ ანგელოზების ეეკლესია XI-XII ს.
მუხურის ციხე შუა საუკუნეები
ძიროვნის მთავარ ანგელოზების კარის კელესია XI ს.
ძიროვნის ციხე შუა საუკუნეები